İstanbul Arkeoloji Müzeleri, tarihi değeri yüksek mega kent İstanbul'un Avrupa Yakasında yer almaktadır. Tarihi Yarımada olarak adlandırdığımız sınırlar içerisinde kalan Sultanahmet semtindeki Gülhane Parkından Topkapı Sarayı'na çıkan Osman Hamdi Bey yokuşunda olup misafirlerine yıl boyunca kapılarını açmaktadır.
İstanbul Arkeoloji Müzeleri; Arkeoloji Müzesi, Eski Şark Eserleri Müzesi ve Çinili Köşk Müzesi olmak üzere üç ana birimden oluşmaktadır. Bu nedenle İstanbul Arkeoloji Müzeleri olarak adlandırılmaktadır. Günümüzde adı Eski Şark Eserleri Müzesi olan ve ziyaret edilebilen bina, 1883 yılında Sanayi-i Nefise Mektebi olarak Osman Hamdi Bey tarafından kurulmuştur. 1472 yapım tarihli Çinili Köşk ise Fatih Sultan Mehmet'in av köşküdür.
Cumhuriyetten önce yani Osmanlı döneminde arkeolojiyi de kapsamı içine alan müzecilik 19. yüzyılın ortalarına kadar gelmektedir. Osmanlı'da Türk müzeciliğinin dönüm noktası aslında Sadrazam İbrahim Edhem Paşa'nın eğitimini Fransa'da tamamlamış olan oğlu dünyaca ünlü arkeolog, müzeci ve ressamımız Osman Hamdi Bey'le başlar. Osman Hamdi Bey o dönem Müze-i Hümayun'un müdürü olarak atanır. Atamayla birlikte birçok anlayış değişir ve yerini yepyeni bir sisteme ve arkeolojinin kurumsallaşmasına bırakır. Hamdi Bey bu yenilikçi tavrıyla günümüzde Arkeoloji Müzesi olarak binanın inşası için dönemin ünlü Fransız mimarı Alexandre Vallaury görevlendirir. 1903 ve 1907 yıllarında bina bugünkü halini almıştır.
Müze-i Hümayun yani günümüz Türkçesiyle Padişahlık Müzesi adıyla kurulan ilk arkeoloji müzemiz 13 Haziran 1891 yılında ziyarete açılmıştır. Bir yerde aslında Müze-i Hümayun'un devamı olarak İstanbul Arkeoloji Müzeleri günümüzde hem sergi hem de arkeolojik kazı misyonuna devam etmektedir. Bu yazımızda da sizlere arkeoloji ve müzecilik tarihimizden biraz bahsederek İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nde yer alan çok değerli eserlerin de tanıtımını yapmak istedik.
Türkiye'nin ilk müzesi olan İstanbul Arkeoloji Müzeleri, dünyada çapında yapılma dönemi itibarı ile müze olarak inşa edilmiş ilk 10 müze binası arasında gösterilmektedir.
Günümüzde Arkeoloji Müzeleri'nin giriş kat salonlarında arkaik dönemden Roma dönemine antikçağ heykelleri, İskender Lahti, Ağlayan Kadınlar Lahti, Tabnit Lahti gibi dünya çapında eşi benzeri olmayan harika eserler sergilenmektedir.
Binanın üst katında ise Hazine Bölümü, İslam Öncesi, İslam Sikke Kabinleri ve Kütüphane olarak adlandırılan yerler bulunmaktadır. Topkapı Sarayı Surları içerisindeki Çini Köşk Müzesi'nde Türk İslam Çini sanatına ait eşsiz eserler ve Eski Şark Eserleri Müzesi'nde de Anadolu ve Mezopotamya eserleri sergilenmektedir.,
1 - Klasik Arkeoloji Müzesi
İstanbul'a ulaşan bu değerli eserler için büyük bir binaya ihtiyaç duyulmuştur. Osman Hamdi Bey de Çinili Köşk'ün karşısına dönemin ünlü mimari Alexandre Vallaury'e Padişahlık Müzesi – Müze-i Hümayun'u inşa ettirmiştir. İnşaatın bitmesi eserlerin yerleştirilmesi de tamamlanınca İstanbul Arkeoloji Müzeleri 13 Haziran 1891'de ziyarete açılmıştır. Hatta müzenin ziyarete açıldığı 13 Haziran günü ülkemizde müzeciler günü olarak kutlanmaktadır. Yıllar geçtikçe yeni gelen eserlerle ana müze binası yetersiz gelmeye başlamıştır. Bunun üzerine binanın güney doğu bitişiğine, 1969-1983 yılları arasında yeni sergi salonları eklenmiştir.
Çeşitli uygarlıklardan günümüze kadar gelebilmeyi başarmış bir milyonu aşkın değerli esere ev sahipliği yapmasıyla bugün de dünyanın en büyük müzeleri arasında seçkin bir yere sahiptir. İstanbul Arkeoloji Müzeleri 1993 yılında Avrupa'da yılın Müzesi seçilerek “'Avrupa Konseyi Müze Ödülü”'ne de layık görülmüştür.
2 - Çinili Köşk Müzesi
Çini Köşk, Selçuklu döneminin etkisinde kalarak yapılmış olan Osmanlı sivil mimarisinin İstanbul'daki tek örneği olarak da değerlidir. 1953 yılına gelindiğinde ise İstanbul'un fethinin 500. yılına denk gelmesiyle onarılan bina Fatih Müzesi adıyla yeniden meraklılarına ve halka kapılarını açmıştır. Sonrasında ise yeniden müze görevi görerek Türk İslam, Selçuk ve Osmanlı çinilerinin ve seramik eserlerinin sergilendiği bir yer olmuştur. 1981 yılına gelindiğinde ise bu müze İstanbul Arkeoloji Müzelerine bağlanmıştır. Son olarak günümüzdeki halini 10.06.2005 yılında yapılan restorasyon çalışmalarıyla almıştır.
3 - Eski Şark Eserleri Müzesi
Eski Şark Eserleri Müzesi binası 1883'da Güzel Sanatlar Akademisi yani Sanayi-i Nefise Mektebi Alisi kullanılmaktadır. Bu okul binası olarak kullanılan yapıda da Fransız mimar Alexandre Vallaury ismini görüyoruz. Uzun yıllar öğrencilere eğitim verilen okul binası bir süre sonra Cağaloğlu'na taşınmıştır.
Okulun taşınmasından sonra bina Halil Edhem Bey tarafından, Yakın Doğu ülkelerinin eski kültür belgelerinin sergilenmesi için 1917-1919 yıllarında müze haline getirilmiştir. Müze; Anadolu, Mezopotamya, Mısır ve Arabistan yarımadası eserleri olmak üzere 4 ana koleksiyondan oluşmaktadır. Anadolu ve Mezopotamya Yunan öncesi, Mısır ve Arabistan yarımadası eserleri ise İslam öncesi dönemleri içermektedir.
Eski Şark Eserleri Müzesi bugüne gelene kadar çeşitli onarımlar ve farklı sergileme yöntemlerinden geçmiştir. Son olarak çağdaş sergileme teknikleri kullanılarak oluşturulan salonlarda eğitici olmak, insanoğlunun tarih içinde gerçekleştirdiği kültür atılımlarını anlatmak ve insan elinden çıkmış kültür belgelerini anlatmak amaçlanmıştır. Anlatım bölgesel bir sınıflama içinde yapılmış, Arabistan yarımadası, Mısır, Mezopotamya ve Anadolu kültürleri ayrı ayrı tarihi gelişimleri içinde ziyaretçilere sergilenmektedir.
Kaynak https://www.neredekal.com/blog/tarihi-hazinelerimiz-istanbul-arkeoloji-muzeleri/