MODERN DEMOKRASİ HAKKINDA..

MODERN DEMOKRASİNİN

ANTİK YUNAN DEMOKRASİSİNDEN
ALMADIĞI KURALLAR

Orberk ÖZDEMİR/arkeofili

Antik Yunan demokrasisi Birleşik Devletler hükümeti için bir kuruluş modeli idi. Ancak kurucular, bu eski sistemdeki birkaç noktanın dışarıda bırakılmasını uygun gördüler.

Amerikan siyasi sisteminin başlıca unsurları – referandumlardan gizli oylamalara hatta jüri görevine kadar- antik Yunan örneklerinden türetilmişlerdir. Atinalılar genel olarak demokrasinin mucitleri olarak adlandırılırken, bu politik sistemin yalnızca bazı unsurları Amerikan uygulamalarını şekillendirdi. Antik Yunan siyasetinin unutulmuş ancak etkileyici birçok yönü vardı. Bunlardan bazıları; işari oy kullanımı, halk oylaması ile sürgün edilme, kamu görevlerinin sıradan vatandaşlar tarafından doğrudan yönetimi ve bunun gibi birçoklarını örnek gösterebiliriz.

Peki, Birleşik Devletler klasik demokrasi modellerinden kendi sistemine tam olarak neleri kopyaladı ve neleri dışarıda bıraktı?

Sürgün

Herhangi bir modern siyasetçi de rakiplerinin halk oylamasıyla sınır dışı edilişini görmekten memnuniyet duyacaktır. MÖ 5. yüzyıl Atina’sında ise bu gerçekten mümkündü. Vatandaşlar her yıl agorada bir araya gelirler ve herhangi birinin çok güçlü olup olmadığı konusunda oy verirlerdi. En çok oy alan kişi 10 yıl boyunca Atina’dan sürülürdü.
Sürgün edilmesi istenen adayların isimleri küçük çömlek parçaları üzerine yazılır ve bir kimseyi sürgüne gönderebilmek için minimum 6 bin oy toplanması gerekirdi. Antik Yunan’da ostrakon olarak adlandırılan bu çömlek parçaları, sürgün etme anlamına gelen İngilizce “ostracize” kelimesinin de etimolojik kökenini oluşturmaktadır.

Bağırarak Oy Kullanma

Modern siyaset pek çoklarına bir yaygara gibi gelebilir. Ancak bağırarak oy kullanmak Antik Sparta’da asli bir uygulamaydı.

Bu, tamamiyle ABD Temsilciler Meclisi ve Senatosu’nda yapılan sesli oylama uygulamasına benzememektedir. Çünkü modern sesli oylama uygulamasının sonuçlarına itiraz edilebilir ve yoklama usulü ile yapılan oylamaya geçilebilir. Sparta’da ise, kapalı bir odada tutulan ve halkın önüne çıkan adayların sırasını bilmeyen yetkililer, her adayın topluluk önünde yürürken aldığı tezahüratın şiddetini değerlendirerek adaylar arasından kazananı belirlerdi. Bu örneğe en yakın modern analoji stadyumlarda bulunan desibel metrelerin meclis oylamaları için kullanılması düşünülerek kurulabilir.

Elle Oy Kullanma

Oy vermek fiilinin Klasik Grekçe karşılığı olan “psephizein” kelimesi çakıl taşı anlamı taşıyan “psephos” kelimesinden gelmektedir. Buna paralel olarak eski kaynaklar Atinalıların çakıl taşlarını kaplara koyarak oy vermiş olduklarını öne sürmektedir. MÖ 5. yüzyılda Atinalılar el kaldırarak yahut küçük bronz nişanlar ile oy vermekteydiler.

Atinalılar jürili yargılamalar ve bazı yasama işlemleri sırasında gizli oy verme usulünü kullandılar. Her vatandaş bir adet içi boş, delikli bir adet ise deliksiz bronz nişan alarak belirli bir öneri yahut bir davalı için lehte ve aleyhte oy kullandılar. Bronz nişanların tasarımı ve boyutu oy kullanan kimselerin başparmakları ile deliği kolayca kapatmaya imkan verdiğinden oyların niteliği gizlenmiş oluyordu.

Oylar İçin Ödeme

Atinalılar bir jüride hizmet etmek veya en büyük müzakere organı olan meclisin bir üyesi olarak görev yapmak için devletten küçük bir ödeme almaktaydılar. Ödeme, yoksul vatandaşların yoksulluk sebebi ile sivil katılımdan uzak kalmasını engellemek adına uygulanmaya başlanan demokratik bir yenilikti. Bu dönemde, insanları oy vermeye teşvik eden modern kampanyaların antik bir eşdeğeri bile bulunuyordu. MÖ 5. yüzyılda komedya yazarı Aristophanes, vatandaşları oy verilecek yerde toplamak ve meclise katılımı sağlamak için ıslak kırmızı boyaya batırılmış bir halatın olduğu yerden bahsediyordu.

Kayıp zamanları için vatandaşların tazmin edilmesi daha fazla insan için siyasi katılımı mümkün kıldı. Tüm bu katılımı kolaylaştırıcı uygulamalara karşın Atina demokrasisi bir takım katı kısıtlamalar içermekteydi. Yalnızca yetişkin erkek vatandaşlar jürilere hizmet edebilir, meclise katılım sağlayabilir veya herhangi bir resmi pozisyonda bulunabilirdi. Kadınlar, yabancılar ve köleler kategorik olarak dışlanmışlardı.

Kimin oy vereceğine karar vermek

Öte yandan Atina demokrasisi modern Amerikan sisteminden çok daha kapsayıcı ve şeffaftı. Akropolis’in hemen yanındaki küçük bir tepelik olan Pynx’de yaklaşık olarak 10 günde bir toplanan ve 5, 6 bin üyenin katılım yapabildiği mecliste tüm vatandaşlar oy kullanma hakkına sahipti. Bu büyük mecliste askeri, mali ve dini konularda karar alınır ve meclis bireylere vatandaşlık ve onur bahsederdi.

500 vatandaştan oluşan daha küçük bir konsül meclisin gündemini belirlemek için toplanırdı. Bu küçük konsey, dış politika üzerinde müzakerelerde bulunur, anlaşmalar ve ittifaklara ilişkin kararnameler çıkartabilirdi. Bu 500 üye, şehir devletini oluşturan kabilelerden rastgele seçilirdi. Atina; sınıf, aile seceresi ve coğrafya gibi unsurlar göze alınarak tasarlanmış 10 aşiret biriminde örgütlenmişti. Bu küçük konsüle ise her aşiret 50 üye verirdi.

Kleisthenes tarafından MÖ 508 yılında yeniden organize edilen aşiret sistemi, hizipçiliğin azalmasına ve Atina’da bütünleşmeye yardımcı oldu. Her aşiret daha önce birbirlerine rakip olan üç farklı bölgeden vatandaşlar ihtiva ediyordu. Bu bölgeler; ova, dağlar ve sahil kesimi idi. Kabilelerin üyeleri dini festivallerde savaşır, yarışır, kurbanlar sunar ve ziyafetler verirlerdi.

Amerikan sistemini Antik Yunan sistemine daha çok benzetmek

Ancak modern zamanda Antik Yunan demokrasisinin geleneklerini ve kurumlarını bağlılıkla taklit eden bir Amerikan siyasi sitemi pek çok açıdan tanınmaz hale gelirdi. Bilfarz bu sistem, senatörlerin ve kongre üyelerinin bir piyango gibi rastgele seçilmesini mümkün kılardı.Kabilelerin yeniden organizasyonu, yine bir örnekle anlatmak gerekirse, Appalaş kömür maden işletmelerinin; Newyork borsa acentaları, California teknoloji yöneticileri ve Montana sığır çiftlikleri ile birlikte aynı kabilede toplanabileceğinin fark edilmesi ile gerçekleşti. Tüm vatandaşlara açık olan referandumlar, iç hukukun ve dış politikanın belirlenmesinde önemli bir rol oynuyordu.

Ancak tabii ki bu sistem kadınları ve göçmenleri tamamen dışlamak, popülerliğini yitirmiş liderlerin sürülmesine izin vermek gibi, bugün demokratik olduğunu düşünemeyeceğimiz bir takım fikirlerin eyleme konulmasına imkan veriyordu.

Thomas Paine ve ABD’nin kuruluşuna fikirsel olarak liderlik eden diğer kurucu babalar, Antik Yunan dünyasına ve onun düşünsel öğretileri ile politik sistemlerine hayranlık beslemelerine karşın doğrudan demokrasinin bu denli radikal bir biçimde uygulanmasından korkmuşlardır. James Madison’un Federalist No. 55’te bahsettiği gibi, hangi niteliklerle meydana gelmiş olursa olsun, tüm meclislerde, tutku, asayı aklın elinden gasp etmekte asla başarısız olmaz.

---

Kaynak: National Geographic. Nick Romeo, 2016

İLKBAHAR YAKLAŞIRKEN BU YOLDA YÜRÜNÜR

HİTİT YOLU: GÜNEŞ KURSUNUN İZİNDE

        Hitit Yolu, Anadolu’nun zengin tarihi ve kültürel mirasını doğa severlerle buluşturuyor.        

Altın sarısı başakların rüzgarda dans ettiği tarlaların arasında ilerliyor aracımız. Boz tepelerin eteğindeki tarlalar, geometrik desenler oluşturarak ardı ardına sıralanıyor. Çorum Afet ve Acil Durum İl Müdürü Ömer Bey ‘Çok değil, daha iki ay öncesinde bel hizasına kadar gelen yemyeşil otlarla bezeliydi buralar’ diyor. Baharın müjdecisi gelincikler, papatyalar ve kır çiçekleri, yeşile kesmiş otlarla birlikte haziran sonuna dek mavi gökyüzünü kıskandırıyorlar Hititlerin yurdunda. Sapsarı gülümseyen ayçiçekleri, her daim güneşe doğru dönüyorlar yüzlerini. Ardından nohut, mercimek ve soğan hasadı zamanı geliyor. Mevsim güze döndüğünde ise kaynayan kazanlardan yükselen üzüm ve kuşburnu pekmezi kokusu siniyor köylere. Ağaçların yapraklarını dökmeye başladıkları eylül ayının sonunda 'şingavut' adı verilen yalaklarda üzümlerin ezilmesi, cevizlerin ve elmaların toplanması, domates salçası ile bulgur yapımı gibi işler bitirilerek kış hazırlıkları tamamlanıyor. Uzun kış gecelerinin ayazında, derin bir sessizliğe bürünüyor Çorum’un güney bölgesi.

Çorum Valisi Nurullah Çakır’ın hayata geçirdiği ‘Hitit Yolu Yürüyüş ve Bisiklet Parkurları’ projesinde çalışmak üzere yaklaşık iki aydır Çorum ilindeyim. 1964 yılında Avrupa Konseyi'nin kıtanın kendi kültürel mirasını daha iyi algılayabilmesi için başlattığı 'Avrupa Kültür Yolları' çalışması giderek yaygınlaşıyor. Santiago de Compostela, Viking, Kelt, Manastırlar, Barok, İpek Yolu gibi tematik yürüyüş rotaları, tarihsel, kültürel ve doğal güzellikleriyle bulundukları bölgelere oldukça fazla sayıda turist çekiyorlar. Sürdürülebilir ekoturizm anlayışının önemli mihenk taşlarından biri sayılan yürüyüş ve bisiklet rotaları, son yıllarda ülkemizde de artan bir hızla yayılıyor. Kate Clow’un gerçekleştirdiği Türkiye’nin işaretlenmiş ilk  uzun yürüyüş parkuru ünvanına sahip olan Likya Yolu’nun ardından, 'Kastamonu-İstiklal Yolu', 'Karabük-Yenice Ormanları' ve 'Doğadan Tarihe Eskipazar' rotaları oluşturuldu. Dönemin valisi Nurullah Çakır’ın projelendirdiği son üç rota, benim de içinde bulunduğum ekip tarafından uzun süreli bir çalışma sonucu hayata geçirildi.

'Hitit Yolu Yürüyüş ve Bisiklet Parkurları' için, Hititlerin başkenti olan ve aynı zamanda Unesco Dünya Mirası listesinde yer alan Boğazköy-Hattuşa ören yeri ile bölgedeki diğer önemli Hitit yerleşimleri Alacahöyük ve Şapinuva'nın oluşturduğu üçgende çalışmaya başlıyoruz. Amacımız eski tarihi yollar ile doğal güzellikleri içeren bir yürüyüş güzergahı belirlemek. Hitit uygarlığı daha erken bir döneme tekabül ettiğinden, bölgede Ege ve Akdeniz’deki gibi taş döşeli antik yollar bulmak pek mümkün değil. Daha çok eski göç yolları ile kervan güzergahlarını soruşturarak işe başlıyoruz. Köylerdeki muhtarlar ve yaşlılar eski değirmen, pazar ve katır yollarını anlatıyor bize. Cılgaların (yerel ağızda hayvan yolu, patika) yok olduğunu aktarıyorlar. Son yıllarda artan göçten dolayı, Anadolu’nun birçok bölgesinde olduğu gibi, eski patikalar kullanılmadığı için kaybolmaya yüz tutmuş. Artık köylerde yıkık değirmenlere gitmeye gerek yok, yer sofrasında açılıp ocaklarda pişirilen ekmek bakkallardan temin ediliyor nasıl olsa. Katırlarla gidilen pazar yollarını yaban ağaççıkların dikenleri kaplamış. Asfaltın yapılmasıyla birlikte alışveriş için minibüslerle iniliyor merkeze. Göçten dolayı hayvancılık giderek yok oluyor ve bu nedenle patikalar bir bir kayboluyor. Eski yolların izlerini ararken, kültürel bir tarihin yok oluşuna da tanıklık ediyoruz.

Hattuşa

Ülkemizde Unesco Dünya Mirası listesine giren on üç yerden biri olan Hattuşa kentinin sur duvarları önündeyim. Eski çağlarda etrafı 6 kilometrelik surlarla çevrili ören yeri, Aşağı ve Yukarı Kent olarak ikiye ayrılıyor. Büyük Mabed, Kral Kapısı, Sfenksli Kapı, Aslanlı Kapı ve Yer Kapı’nın bulunduğu Hattuşa, uzun yıllar başkent olarak hizmet etmiş Hititlere. Kendilerini ‘Neşalılar’ olarak tanımlayan bu kavim, Anadolu’nun en eski uygarlıklarından biri. M.Ö. 1650-1450 yıllarında Eski Krallık ve M.Ö. 1450-1200 yıllarında İmparatorluk Devri olarak iki döneme ayrılan Hitit tarihi, çok sayıda kent yerleşimi, kaya kabartmaları ve diğer arkeolojik buluntularla günümüze ulaşan zengin bir birikime sahip. Hint-Avrupa kökenli bir topluluk olan Hititler, kil tabletlere yazılmış çivi ve hiyeroglif yazı kullanıyorlardı. Çok tanrılı bir din inanışına sahip Hitit panteonunun en önemli öğesi, fırtına tanrısı Teşup idi. Sanatta ileri boyutta eserler bırakan uygarlığın bir diğer özelliği de federatif bir yapıda olmasıydı. Yerli halklara uygulanan hassas denge politikası, şehir devletleri örgütlenmesinin ana temelini oluşturuyordu. İlkokul çağlarında Etiler olarak belleğimize kazınan bu uygarlığın tarihteki en belirgin imgesi, sembol kabul ettikleri Güneş Kursu’dur. M.Ö. 1274 yılında Mısır firavunu 2. Ramses ile Muvattalli arasında yapılan savaş sonucunda imzalanan tarihin ilk yazılı barış anlaşması Kadeş, antik çağın en önemli olaylarından biri kabul edilir. Günümüzde Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi ve Çorum Müzesi'nde sergilenen zengin buluntular, Hitit uygarlığı hakkında detaylı bilgileri ulaştırıyor bize.

Yazılıkaya

Hattuşa-Şapinuva arasındaki tarihi yolun başlangıcı, kutsal Yazılıkaya Tapınağı'ndan geçiyor. Dev bir kaya kütlesine konumlanan iki farklı odada yer alan kaya kabartmaları, işçilikleriyle insanda hayranlık uyandırıyor gerçekten. Özellikle yeni yıl kutlama törenlerinin ve bahar aylarında bereket şenliklerinin yapıldığı kutsal mekanda, heybetli tanrı kabartmaları dikkat çekiyor. Ellerinde orak biçimli kılıçlarıyla on iki tanrı, Fırtına Tanrısı Teşup, Koruyucu Tanrı Şarruma, Kılıç Tanrısı Nergal ve Kral 4. Tuthaliya’nın kabartma figürleri, Hitit tarihinin görkemli günlerini yansıtıyor. Yazılıkaya’dan başlayan eski patika, yakın bir zamana kadar Yüksekyayla ve Küçükhırka köylüleri tarafından Boğazkale pazar yolu olarak kullanılıyormuş. Büyükhırka köyünden sonra rotamız, mağaraların yer aldığı dar bir vadiye giriyor. Alaca Baraj Gölü ve Kızıllı eski değirmen yolunun ardından Çatak, Soğucak ve Kızılhamza göletleriyle renkleniyor parkur. Sulama amacıyla yapılan göletler, Hitit yurdunu bozkırın ortasında yemyeşil bir vahaya dönüştürüyor. Seyrek de olsa meşe ormanlarının renklendirdiği bu coğrafyada tarlaların egemenliği hakim. Genelde nohut, mercimek, soğan ve şeker pancarı yetiştirilen tarlalarda hasat mevsimi yaz sonuna doğru. Kızılhamza’dan itibaren yeniden buluştuğumuz eski kervan yolu tarlalar arasında kayboluyor yer yer. Hitit Yolu, eski çağda yerleşim alanı olarak kullanılan mağaraların bulunduğu Delikkaya Boğazı ve Karahacip’in ardından, toplam 84 kilometre sonra Şapinuva arkeolojik alanına ulaşıyor.

Aygül ve Mustafa Süel hocaların yıllardır binbir emekle kazdığı Şapinuva sit alanı, Hitit krallığı için askeri ve dini bir merkez konumunda. Coğrafi ve siyasi yapısı itibariyle her daim önemini koruyan kentten çıkarılan dört bine yakın yazılı tablet, bilim adamlarınca bu gizemli uygarlığın tarihini aydınlatan önemli buluntular arasında sayılıyor. Ortaköy ilçesi yakınlarındaki tarihi mekan, Fırtına Tanrısı tapınakları, Kraliçe Sarayı ve pazar yerinin de bulunduğu büyük bir alana yayılıyor.

Kybele Kabartması

Şapinuva ören yerinin güneydoğusundan geçen tarihi kervan yolu, Amasya’ya kadar uzanıyor. Yer yer tarla ve bahçelerle ortadan kaybolan antik yolun 13. kilometresinde İncesu Kanyonu yer alıyor. Yozgat tarafında Kazankaya olarak anılan kanyon, Çekerek (Scylax) ırmağının yaklaşık 14 kilometrelik dar bir boğazda akmasıyla oluşuyor. Köylülerin ‘Uzun Geçit’ adını verdikleri İncesu Kanyonu'nun içinde, Anadolu yarımadasındaki en büyük Kybele kabartması bulunuyor. Yüzü ve bir bacağı kısmen tahrip edilmiş kabartma, İncesu köyüne 2 kilometre mesafede. Irmak kenarına konumlanan bu tarihi anıta ancak Ağustos-Eylül ayları arasında, diz boyuna kadar gelen ırmaktan tam on bir kez geçilerek ulaşılabiliyor. Zorlu ama bir o kadar da keyifli yürüyüş, olağanüstü kanyon manzaralarıyla süsleniyor. Kanyonun tepesinde eski bir yerleşimin kalıntıları ve içinde kaya merdivenlerin bulunduğu bir mağara yer alıyor. Yerel halk tarafından 'Kale' olarak anılan mağaraya, işaretlenmiş 4 kilometrelik bir patikayla ulaşabilmek mümkün.

Hitit Yolu parkurlarının bir diğer ayağı, kutsal Alacahöyük arkeolojik alanına ulaşıyor. Tunç ve Hitit çağlarından beri dini bir merkez olan ören yerinde kral mezarları, yapılar, sokaklar, su kanalları, şehir surları ve Sfenksli Kapı görülebilir. Şehrin hemen doğusunda yer alan Gölpınar su bendi, bilim adamlarınca Anadolu’nun ilk barajı sayılıyor. Hitit Yolu'nun Alacahöyük’ten başlayan alternatif güzergahlarından biri, çevresine Behramşah Külliyesi kalıntılarının yayıldığı dev kaya kütlesi Kalehisar’a götürüyor yolcularını. 40 kilometre uzaklıktaki Boğazkale’den bile görülebilen bu heybetli kale, birçok kavime ev sahipliği yapmış geçtiğimiz yüzyıllarda. Hitit Yolu'nun 32 kilometrelik Alacahöyük-Boğazkale etabı ise, eski göç yollarını takip ediyor. İmat-Tahirabat-Külah-Büyükgölpınar-Akçiçek-Emirler güzergahını izleyen rota, doğal güzelliklerin yanı sıra çeşitli höyük ve tümülüslerin eşliğinde devam ediyor başkent Hattuşa’ya dek. Eğer sonbaharda yürüyorsanız, hemen her köyde odun ateşindeki dev kazanlarda pekmez yapan köylü kadınlara rastlayabilirsiniz.

Alaca Çayı Vadisi

Hitit Yolu yürüyüş parkurlarının en güzel bölümlerinden birini Alaca Çayı Vadisi oluşturuyor. Tarihin birçok evresinde yurt edinilen bu vadi, altı noktada dar bir boğaza dönüşerek Cemilbey köyüne kadar uzanıyor. Vadinin başlangıç noktasına Geven köyü yakınlarındaki Gerdek Kaya Mezarı'ndan giriliyor. Kimi noktalarda yalçın tepeler arasında darlaşan kanyon sert bir coğrafya yaratıyor. Dere geçişleriyle yürünebilen rota üzerinde, kaya mezarları, eski mağara yerleşimleri, kaleler, Akçasoku ve Kabirkabil gibi terk edilmiş köyler görülebilir. Yürüyüş esnasında genişleyen dere yatağının kenarındaki meyve bahçelerinin nimetlerini sakın kaçırmayın.

Ülkemizin uluslararası normlarda işaretlenmiş uzun yürüyüş rotalarından biri olan Hitit Yolu, Anadolu’nun zengin tarihi ve kültürel mirasını doğaseverlerle buluşturuyor. 236 kilometre boyunca işaretlenen rota üzerindeki 17 parkur, alternatif güzergahlarla birlikte 385 kilometreye ulaşıyor. Dağ bisikleti parkurlarının toplam uzunluğu ise 406 kilometre civarında. Ülkemizdeki diğer benzeri yürüyüş rotaları gibi kırmızı-beyaz kılavuz çizgileri ve sarı-yeşil yön tabelalarıyla belirlenen Hitit Yolu’nun rehber kitabı, bu yıl sonunda yayımlanacak. Toplumun gözünde sıradanlaşan ya da yok olup gitmeye mahkum olan tarihi değerleri doğal güzelliklerle harmanlayan Hitit Yolu, bu alanda bir farkındalık yaratarak ülke ekonomisine katkı sağlamayı amaçlıyor.

Kaynak: ERSİN DEMİREL - Atlas Dergisi, Aralık 2010

Genel Bilgiler

Üzerinde farklı medeniyetlerin yaşadığı ve birbirleriyle etkileştiği Anadolu Yarımadası, insanlık tarihine damgasını vurmuş kültürel mozaiğin bir sentezidir. Döneminin ‘süper gücü’ kabul edilen Hititler, dünyanın ilk yazılı anayasası, toplum düzenini sağlayan zamanına göre ileri bir ceza yasası, dönemin korkunç silahı hafif savaş arabaları ve strateji uzmanı kralları, bin tanrılı pantheonu ve görkemli kentleriyle bu coğrafyada boy göstermiş önemli uygarlıklardan biri. Ülkemizde Unesco Dünya Mirası listesine giren on üç yerden biri olan Hattuşa antik kenti, Unesco Dünya Belleği’neadını yazdıran çivi yazılı tabletleri bize miras bırakan Hititlerin zengin birikimini yansıtan ayrıntıları ve huzurlu atmosferiyle Hitit Yolu, tarih, kültür ve doğa meraklıları için dünyanın o özel yerlerinden biri.

Rota Hakkında

1988 yılında milli park ilan edilen Boğazkale ilçesindeki Hitit kenti Hattuşa ve Alacahöyük kalıntılarını kapsayan 2634 hektarlık alan, Hitit Yolu’nun temel noktası. Hitit yurdunun önemli kentleri Hattuşa, Alacahöyük ve Şapinuva üçgenindeki tarihi güzergahlar kullanılarak oluşturulan Hitit Yolu Yürüyüş ve Bisiklet Parkurları çalışması, Çorum Valiliği tarafından 2010 yılı Ekim ayında tamamlandı. Eski kervan ve göç yollarından geçen 236 kilometre boyunca işaretlenen 17 yürüyüş parkuru, alternatif güzergahlarla birlikte toplam 385 kilometreye ulaşıyor. 

Konaklama

Çorum il merkezi ile Alacahöyük ve Boğazkale beldelerinde konaklama olanakları mevcut. Ayrıca İncesu köyünde bungalov tesisi bulunuyor. Bazı köy yerleşimlerinde aile pansiyonculuğu var. Çatak, Soğucak, Evci ve Kızılhamza göletleri kamp için uygun mekanlar.

Çorum 

• Anitta Hotel (5*) : (0364) 2138515 (www.anittahotel.com) 
• Dalgıçlar Otel (4*) : (0364) 2230909 (www.dalgiclarotel.com)
• Çorum Büyük Hotel (3*) : (0364) 2246092 (www.corumbuyukotel.net)
• Termal Penez Otel : (0364) 2277764
• Real Residance Hotel : (0364) 2257333
• Grand Park Otel : (0364) 2123044 

Boğazkale

• Başkent Hotel : (0364) 4522037 (www.baskenthattusa.com)
• Baykal Hotel : (0364) 4522013 (www.hotelbaykal.com)
• Kale Hotel : (0364) 4522189

Sungurlu

• Mavi Ocak Otel & Restaurant (3*) : (0364) 3130033 (www.maviocak.com.tr)

En İyi Sezon

Kış ayları dışında her mevsim yürüyüş açısından uygun.

Ulaşım

Çorum İstanbul iline 614 km., Ankara’ya 244 km., Merzifon Havalimanı’na ise 63 km.

uzaklıkta bulunuyor. Çorum-İstanbul ulaşımı Sungurlu-Kırıkkale-Ankara-Gerede-

Bolu-Düzce-İzmit karayolu üzerinden sağlanıyor. Ayrıca Çorum il merkezi Alaca'ya 52 km., 

Boğazkale'ye 87 km. ve Ortaköy ilçesine 57 km. mesafede yer alıyor.

• Merzifon Havaalanı : (0358) 5351016
• Çorum Otogar : (0364) 2136670
• Ulusoy Turizm : (0364) 2254406 (www.ulusoyturizm.com.tr)  
• Lider Turizm : (0364) 2250775 (www.liderturizm.com.tr)
• Metro Turizm : (0364) 2254949 (www.metroturizm.com.tr)

En İyi Parkurlar

Hattuşa, Alacahöyük, Şapinuva ve Yazılıkaya gibi arkeolojik 

alanlardan geçen tüm rotalar

parkurun tarihi alanlarını oluşturuyor. İncesu Kanyonu, 

Alaca Vadisi ile Evci, Çatak,

Soğucak,Kızılhamza ve Kalecikkaya göletleri ise rotanın 

doğal güzelliklerle bezeli güzergahları.

7 Günlük Yürüyüş Önerisi

1. Gün : Hattuşa-Yazılıkaya-Büyükhırka (14 km)

             Büyükhırka’da köy evinde konaklama veya kamp

2. Gün : Büyükhırka- Evci (Alaca) Baraj Göleti (15 km)

             Gölet kenarında kamp

3. Gün : Evci (Alaca) Baraj Göleti-Alaca (7 km)

             Alaca’da otelde konaklama

4. Gün : Ünalan Köyü’ne transfer (dolmuş 6 km)

             Ünalan-Kızıllı-Çatak Göleti (14 km)

             Gölet kenarında kamp

5. Gün : Çatak Göleti-Kızılhamza Göleti (16 km)

             Gölet kenarında kamp

6. Gün : Kızılhamza Göleti-Şapinuva (14 km)

             Şapinuva'da kamp

7. Gün : Şapinuva-İncesu Kanyonu (13 km)

             İncesu'da konaklama

İletişim

Çorum Valiliği

Tel : 0364 213 84 18

http://www.corum.gov.tr

Hitit Yolu Web Sitesi : www.hitityolu.com

Hitit Yolu'nun yeni basılan rehber kitabını edinmek için; 

http://www.pandora.com.tr/urun/hitit-yolu/372113
Harita

Kaynak: ERSİN DEMİREL

WATERSTATION SU ARITMA TEKNOLOJİLERİ - 0850 532 0282

"WhatsApp" KULLANICILARI DİKKAT!..

WhatsApp’ta tuzak mesajlar alabilirsiniz.

WhatsApp’ta ardı ardına ortaya çıkan tehlikelere, şimdi bir büyük tehlike daha eklendi. WhatsApp şu sıralar kullanıcıların canını sıkan bir spam dalgasıyla boğuşuyor. Zincirleme yayılan spam mesajlarının kaynağında bir trojan (virüs) var. Mesaj yoluyla yayılan virüslü mesajı açanların telefonlarındaki bilgiler saniyeler içinde kopyalanıyor. O mesajı görenlerin hemen içeriği silmeleri gerekiyor.

Kullanıcıların sahtekarlık tuzağına düşmesinin ana nedeni, mesajı gönderen kişinin kim olduğuna bakmamak. Trojan, size sesli mesaj, sohbet, ödeme, fotoğraf veya video yoluyla ulaşmaya çalışabiliyor. 

Bu tür içerikleri tanımadığı kişilerden alan WhatsApp kullanıcılarının göndereni engellemesi ve mesajı silmesi gerekiyor. 

Elbette tanıdığınız kişilerden gelen dosyalara ve bağlantılara da dikkatle yaklaşmanızda fayda var çünkü arkadaşınızın hesabının trojan’lar tarafından kullanılma ihtimali bulunuyor. 

Whatsapp’tan sonra Viber da uçtan uca şifreleniyor

WhatsApp üzerinden gönderilen. zip dosyasını bilgisayarında açanların PC’lerini bir virüs tarayıcısıyla bilgisayarını tam taramadan geçirmesinde, ardından parolalarını değiştirmesinde büyük fayda var.

YAŞLI KADIN NE DEDİ?

90'LIK KADINDAN ÖĞÜTLER

1. Hayat adil değil ama yine de güzel!
2. Hayat o kadar kısa ki, birisinden nefret ederek vakit harcama.
3. Kimse ama kimse, hayatı çok ciddiye almamalı!
4. Her gün mutlaka dışarı çık, mucizeler her yerde!
5. Her tartışmayı kazanmak zorunda değilsin.
6. Hayatı çok fazla sorgulama, harekete geç ve gerekeni şimdi yap.
7. İlk maaşından itibaren, emeklilik için para biriktirmeye başla.
8. Konu çikolata olunca, direnmek gereksizdir.
9. Geçmişinle barış ki, geleceğini zehir etmesin.
10. Çocuklarının seni ağlarken görmesinde sorun yok.
11. Hayatını, başkalarının hayatı ile kıyaslama. Hangi koşullardan geçerek buraya geldiklerini bilemezsin.
12. Eğer ilişkinin bilinmemesini istiyorsan, o ilişki içinde olmamalısın.
13.. Mutlu bir çocukluk yaşamak için hiç bir zaman geç değil. Yeniden çocukluğunu yaşamak tamamen sana bağlı ve kimse de karışamaz!
14. Hayatta neye tutku duyuyorsan peşinden gitmeli ve bu yolda ‘hayır’ı bir cevap olarak kabul etmemelisin.
15. Güzel mumlarını yak, güzel çarşaflarını ser, çeyizindeki yemek takımını kullan. Özel günleri bekleme, bugün gayet de özel!
16. Mor giymek için daha da yaşlanmayı bekleme, eksantrik olmanın tam sırası!
17. Çok kötü olaylardan sonra şöyle düşün: “5 yıl sonra bu olayın bir önemi olacak mı?”
18. Herkesi ve her yapılanı bağışla.
19. Başkalarının senin hakkında ne düşündüğünden sana ne!
20. Ne demişler, zaman her şeyin ilacı! Zaman ver.
21. Durum ne kadar iyi ya da kötü olursa olsun, değişecek.
22. Hasta olduğunda, İŞİN sana bakmayacak, arkadaşların bakacak, dostlarına zaman ayır.
23. Mucizelere inan.
24. Unutma, seni öldürmeyen şey, seni güçlü kılar.
25. En iyi şeyler henüz gerçekleşmeyenler, umudunu kaybetme.
26.Ne yapacağını bilemediğinde, birkaç derin nefes al, iyi gelecektir.
27.Güzel bir pakette ve kurdeleyle bağlı değil ama

HAYAT YİNE DE BİR HEDİYE..

www.instagram.com/dusunenakil/

YAŞASIN AYLAKLIK

“Çalışkanlığın abartılmış bir erdem olduğuna inanan Bertnard Russell, sıradan bir insanın çalışma süresinin büyük ölçüde azaltılması gerektiğini savundu. Paul Western’e göre, ‘aylaklık’ kavramı hak ettiği değeri görmüyordu.”

Bertnard Russell, 1932’de yayınlanan “Aylaklığa Övgü” adlı metninde çalışkanlığın abartılmış bir erdem olduğunu ve bireyin kendi ilgi alanlarına ayırdığı boş zamanın medeni yaşamın bir gerekliliği olduğunu savundu.

Ayrıca, yaşadığı dönemde üretimde mekanikliğin öyle bir boyuta ulaştığına inanıyordu ki, ona göre topluma yararlı olmak için haftada yirmi saatten fazla çalışmak gereksizdi. İşsiz sayısı çok yüksek olmasına rağmen geriye kalan kesimin de aşırı çalıştırıldığını gördü. Günümüzde de geçmişe oranla çok daha verimli üretim kaynaklarına sahip olmamıza rağmen hala “aylaklığın” adil dağıtımından bir hayli uzaktayız.

Russell’a göre çalışmayı görev olarak görmek “köle ahlakı”nın (iktidar sahiplerinin, güçsüzleri kendi çıkarlarına göre yaşamaya ikna etmelerini sağlayan aracın) bir parçasıydı. Ve bu yöntem ‘efendilere’ özgürce geçirebilecekleri boş vakit sağlıyordu. Ancak Russell, başkalarının gayreti sayesinde elde edilen aylaklığın övgüye değer olmadığına inanıyordu. Ama tabii ki, iktidar sahiplerinin elde ettikleri boş zamanın ufak bir kısmı uygarlığın geliştirilmesine ayrılıyordu.“Tembellik, medeniyetin temelidir. Geçmişte az kişinin keyfi ya da tembelliği, çok sayıda insanın emekleriyle sağlanıyordu. Harcanan emeklerin değeri çalışmanın yüceliğinden değil; boş geçirilen zamanların güzelliğinden geliyordu. Oysa günümüzdeki modern teknikler sayesinde, boş zaman (tembellik) topluma zarar vermeden, adil bir şekilde dağıtılabilir.”

Birinci Dünya Savaşı süresince toplumun refah seviyesinin korunması Russell’a azaltılmış iş gücüyle de ne kadar çok üretim yapılabileceğini gösterdi. Barış zamanlarında ise, erdem kabul edilen çalışkanlık algısı toplumun yarısı aşırı çalıştırılırken diğer yarısının da işsiz olmasına sebep oluyordu. Öte yandan, herkes topluma bir miktar iş borçluydu ve günde dört saatlik çalışmayla hem toplumun ihtiyaçları karşılanmış olacaktı hem de herkes uygar yaşamın keyfini sürecekti.

Eğer insanların boş zamanlarında ne yapacaklarını bilmedikleri doğruysa, bu tamamen uygarlığımızın zorlamaları yüzündendir. Russell bunun çözümünü iki basamakta açıkladı. Öncelikle, zevk kavramının bizim iyiliğimiz için var olduğunu kabul etmeyi öğrenmemiz gerekir. Eğer çalışmak erdem ise, çalışmanın sonuçlarından keyif almak da dengeleyici bir erdem olmalı. İkinci olarak eğitime daha geniş alanda yer vermeliyiz çünkü insanlar ancak bu şekilde vakitlerini nasıl daha yapıcı biçimde kullanacaklarını keşfederler. Russell’ın kölelerin dansını canlandırmaya yönelik seçimi aristokratik, büyüklük taslayan bir tavır olarak görülse de, insanların eğlence vakitlerinde –toplumsal açıdan yararlı olanlar dâhil- daha aktif olacakları fikriyle de çelişmiyordu. İnsanlar yaşamlarıyla, yaratıcılıklarıyla neler yapabileceklerini gördükçe daha mutlu bir hayat sürmeye başlayacaklardı

Yine de itiraf etmeliyiz ki, Russell’ın iş gücünün eşit dağılımına yaklaşımı, anlaşılmaz olmasının yanı sıra umutsuz bir Ütopya gibi görünüyor. Russell’a göre ütopyasının imkânı, tamamen “üretimin bilimsel organizasyonuna” bağlıydı ve bu her ne anlama geliyorsa tek gecede, birden ortaya çıkacak bir şey değildi. Russell’ın aylaklık için yazdığı övgünün üzerinden geçen 66 yılda kendi hayatımıza daha çok değer verir hale gelebildik mi peki? Elbette bu yönde bir takım adımlar atıldı. Artık çocuklarımız okulda daha çok kalıyor ve mesai günlerimiz de azaldı. Fakat bu yine de “mümkün olan en aza” indirildiği anlamına gelmiyor. Hala aşırı çalışanlarla, hiç çalışmayıp aylaklık yapanlar -söz konusu aylaklık kişilerin mecbur bırakıldıkları ve parasızlıktan dolayı keyfini çıkaramadıkları bir durum- arasında büyük bir kutuplaşma var. Yani Russell’ın tahmin ettiği temel eşitsizlik hala bizimle.

Ekonominin büyümesiyle iş gücüne duyulan ihtiyacın artacağına ve bunun da işsizliği azaltacağına dair bir inanç var. Herkesin aşırı çalışacağı bir toplum yapısının çekici olup olmadığı problemini bir köşeye bırakalım. O zaman asıl sormamız gereken şu ki; yapılması gereken daha çok iş olması daha çok insana ihtiyaç duyulduğu anlamına gelir mi? Teknoloji ilerledikçe iş gücü ihtiyacı daha çok otomatik yollarla karşılanır oldu. İnsan gücünün daha önemli olduğuna dair inanç ise yapay, servise yönelik iş alanları ortaya çıkardı. Bunların bazıları anlamsız, örneğin 7/24 açık mekânlar; bazıları ise evlerde hizmet işlerine bakmak gibi umutsuz işler. Eğer bu gereksiz çabalar, insanların verimli çalışmalarına karşılık biraz olsun eğlenceye vakit bırakıyor olsaydı, kayıptan ziyade büyük bir kazanç ortaya çıkardı. İnsanlar artık daha az iş yapmanın yollarını arıyor. Ben de o insanlardan biriyim. Haftada bir gün fazladan tatil yaparak kendime düşünmek ve yazmak için zaman yaratmış oluyorum. Ama bu hala ayrıcalıklı bir pozisyona sahip olmakla alakalı. Çünkü öte tarafta hala birçok kişi fazladan mesaiye kalarak ya da düşük ücretli yarı zamanlı işlerde çalışarak hayatlarını sürdürmeye çalışıyor.

1932’de hayal edilebilir olan adil zaman dilimi dağılımı artık bir hayalden çok daha fazlası olmalı. Fakat günümüzde hala uzun saatler boyunca çalışmanın kişiye bir nevi erdemlilik hissi kazandırdığına inananlar var. Biz o insanlara, çalışkanlığın erdemli olduğu inancının tamamen bir uydurmaca olduğunu hatırlatmaya devam edeceğiz. Bizler adil dağılımı sağlamaya mecburuz. Uzun saatler boyunca çalışmaya duyulan inatçı hayranlığın sona erdirilmesi gerekiyor ki bu hayranlık sistematik işsizliğin asıl sebeplerinden biri. Herkes bunu“ama dünyanın düzeni böyle” diyerek kabullenmiş durumda. Saçmalık. Haftada yirmi saatlik çalışma toplumun tüm ihtiyaçlarını karşılayacağı gibi bize de kendi gerçek yaşamımıza ayıracağımız vakitler yaratır.

GİTTİ GÖRDÜ YAZDI: VİETNAM, KAMBOÇYA, TAYLAND

Anılarımdaki UZAKDOĞU

2014 yılının Ocak ayı sonunda gittiğimiz Vietnam-Kamboçya-Tayland turunun ilk durağı, 10 saat süren (Bangkok’ta durarak) uçuşun ardından ulaştığımız Ho Chi Minh City. Şehir merkezindeki otelimize yerleştikten sonra yaptığımız kısa sokak turunda ilk dersimiz gereken şey “karşıdan karşıya nasıl geçmeyi öğrenmek” oldu  evet evet karşıdan karşıya geçmek. Çünkü Vietnam dünyada motosikletlerin en yoğun olduğu ülkelerin başında geliyor. Sokaklardaki motosikletlerin sayısı o kadar fazla ki, ilk anda siz karşıdan karşıya geçerken bir ordu gibi üstünüze gelen motosikletlerin arasında ezileceğinizi düşünüyorsunuz. Çok yavaş adımlarla ilerlediğinizde ise kendinizi sapasağlam bir şekilde karşıda buluyorsunuz. Bütün o karmaşa siz adım adım ilerlerken önünüzden ve arkanızdan akıp gidiyor. 

Bu harika gezinin bize yaptığı güzel sürprizlerden biri de Vietnam’da yeni yılın kutlanıyor olmasıydı. Asya ülkelerinin çoğunda yeni yıl Çin takvimine göre kutlanıyor. Kutlamalar için Ho Chi Minh City’nin sokakları rengarenk çiçekler, heykeller ve ışıklarla süslenmişti. Vietnam halkı aileleri ile birlikte yeni yılı kutlamak ve bu güzellikleri görmek için sokaklardaydılar. Biz onların ve özellikle çocuklarının fotoğraflarını çekerken gösterdikleri ilgi ve nezaket, bu sıcakkanlı, içten insanların ülkesinde unutulmaz günler geçireceğimizin habercisiydi sanki.

Gezimizin en renkli ve eğlenceli duraklarından bir diğeri de Ben Tanh Market. Pazara girdiğiniz ilk anda burnunuza gelen kurutulmuş balık, yeni kesilmiş et ve yörenin kendine özgü baharat kokuları biraz rahatsız edici olabilir ama zamanla alışıyorsunuz. Zaten eğer kokulara ve hijyen koşullarına karşı aşırı hassasiyetiniz varsa Asya ülkelerine giderken iki kere değil, en az beş kez düşünün. Bir yanda rengarenk sebze-meyve satıcıları, diğer tarafta ilk gördüğümde epey şaşırdığım et satıcıları. Hijyen kuralları hariç her şeye rastlayabilirsiniz bu pazarda.  

http://www.bucatur.com.tr/

Kendi tezgahında, eti kestiği tahtanın üzerine ayağını koymuş oturan bu adamı gördüğümde kısa süreli şok yaşadığımı itiraf etmeliyim. Belki bu pazarda satılan yemeklerden yemek istemezsiniz ama fotoğraf için oldukça renkli, eğlenceli ve enteresan kareler yakalayabilirsiniz. Burada sadece yemek değil, giyim-kuşamdan, hediyelik eşyalara, çiçeklere kadar aradığınız/aramadığınız her şeyi bulabilirsiniz.

Asya mutfağını çok sevdiğimden tüm tur boyunca yemekler de unutulmazdı. Hayatımda ilk kez tadına baktığım passion fruit, ejderha meyvesi gibi meyvelerin yanı sıra, bugüne kadar yediğim en lezzetli ananas, kavun, karpuz buradaydı. Tur ile gitmemizin avantajlarından biri de her gün ayrı bir restorantta yediğimiz enfes yemeklerdi. Jumbo karidesler, sushiler, her türden et yemekleri, çeşit çeşit sebzelerle hazırlanmış adını bilmediğim ama tadını çok sevdiğim daha bir sürü lezzet.
Kahvaltıda klasik Türk işi kahvaltı yani zeytin-peyniri olmazsa olmayanlardansanız yine biraz zorlanabilirsiniz. Zira bir sabah kaldığımız otelin kahvaltısında, açık büfede koca kahvaltı salonu için kibrit kutusu kadar bir peynir vardı. Peynir az ama tereyağ, domastes, salatalık da yok değil. Bunlara yukarıda bahsettiğim lezzetli meyveleri ekleyerek güzel bir kahvaltı yapabilirsiniz.
Ve muhteşem Halong Körfezi! Denizin içinden yükselen irili ufaklı yüzlerce kayanın, özellikle günbatımında oluşturduğu manzara size kendinizi bir hayalin içinde hissettiriyor. Buradaki ilk günümüzde küçük teknelerle yaptığımız turda suyun üzerine kurulmuş köyleri görmek çok etkileyiciydi. Suyun üzerine yapılmış evlerde insanlar günlük hayatlarını sürdürüyorlar. Gemide konakladığımız için ertesi sabah yine muhteşem bir manzaraya uyanıyoruz. Yine küçük teknelerle yaptığımız kısa yolculuktan sonra içerisi 10 bin metrekareden daha büyük olan “Sürprizler Mağarası”nı geziyoruz. Mağara her ne kadar beni çok etkilemese de, mağara çıkışı ulaştığımız yer hem fotoğraf çekmek, hem de durup nerede olduğunuzu tam olarak hissetmek için harika. Belgesellerde gördüğünüz Halong Körfezi fotoğrafları tam olarak buradan çekilmiş olabilir.

Vietnam, Kamboçya, Tayland gezisinde beni en çok etkileyen yer şüphesiz Kamboçya oldu. Angkor Tapınakları, Siem Reap’ın kırsalında elektrik ve su olmadan tek göz odada gülümseyerek yaşayanlar ve Tonle Sap Gölü.
Buradaki yolcuğumuz dünyanın en büyük tapınak bölgelerinden biri olan Angkor ile başlıyor. Burada bulunan 100’e yakın tapınağı görmek için elbette zamanımız yok. Bu yüzden turumuzun  bizim için seçtiği 6 büyük tapınağı 1,5 günde ancak gezebiliyoruz. Angkor Wat muhteşem siluetiyle sizi karşılıyor. İçinde dolaştıkça aslında görünenden ne kadar büyük olduğuna hayret edip, yüzlerce yıl önce bu medeniyeti kuranlara saygı duyuyorsunuz. 

Angkor Wat’tan sonra en güzel tapınaklardan biri de Angkor Thom’da bulunan Bayon tapınağı. Tapınakta bulunan kulelerin her birinin üzerinde bulunan devasa gülen yüz kabartmaları insana her an izleniyormuş hissi verse de ortaya çıkan manzara çok etkileyici.

Tapınaklar arasında bulunan kırsal alanda yaşayan halk bence en az Angkor tapınakları kadar görülmeye değer. Geçimlerini buraya gelen turistlere satmak için kendi yaptıkları şekerlemelerden ve hediyelik eşyalardan sağlayan yerel halk son derece samimi. Ortak dil olmamasına rağmen o kadar rahat anlaşıyorsunuz ki, buna kendiniz de şaşırıyorsunuz. Çünkü buradaki ortak dil gülümseme. 

Rehberimiz Kansav Arslan, Kamboçya’da ki evlerden birine girip de içerisini gezip, görebilmemiz için ev sahiplerinden izin istiyor. Tabii ki onlar da bizi kırmıyorlar ve gördüklerimiz karşısında yine şaşkına dönüyoruz. Derme çatma yapılmış iki katlı ahşap bir ev. Alt katın zaten üç tarafı açık, sadece büyük bir sedir bulunuyor. Üst kata çıkınca görebildiklerimiz, yere serilmiş yatak, bezden yapılma iki kıyafet dolabı, elektrik olmadığı için akü ile çalışan küçük bir televizyon ve birkaç parça tahtayla ayrılmış küçük bir oda. Şaşkınlıktan yer yatağında uyuyan kediyi eve gelip fotoğraflara bakınca ancak fark edebildim. 

Kadınlar hem Kamboçya’da hem Vietnam’da her türlü işte çalışıyorlar. Vietnam’da Mekong Delta’sını gezerken bindiğimiz kanoları kullanan da, yine adalardan birinde yaptığımız at arabalı turda arabayı kullanan da bir kadındı. Kucağında ufacık bebeğiyle yaptığı şekerlemeleri satan bu kadının yüzündeki ifade, sanırım tüm yazı boyunca neden sürekli mutlu ve samimi insanlar diye yazdığımın en güzel kanıtı.

Bütün gün boyunca tapınaklar arasında dolaşmaktan yorulsanız da Kamboçya’da gün bitmiyor. Gece pazarı ve sonrasında barlar sokağı bu sefer sizi alışveriş ve eğlenceye davet ediyor. Siem Reap’de kurulan gece pazarı, bizim sahil kasabalarında kurulan pazarları hatırlattı bana. Tabii buradaki çok daha büyük. Her markanın imitasyon saatlerini, gözlüklerini hatta her şeyin imitasyonunu burada bulabilirsiniz.

Gündüz gördüğüm yoksulluk manzaralarından sonra barlar sokağının girişine geldiğimizde yine bir şaşkınlık yaşadım. Niyeyse bütün ülke o şekildeymiş, bu ülkede kimse eğlenemezmiş gibi saçma bir hisse kapılmışım. Neyse ki uyum sağlamak çok zor olmadı. Sağlı sollu barlardan gelen müzik sesleri, yollarda dans edenlerle günün kapanışı (ya da yeni günün açılışını) yapmak unutulmazdı. 

Kamboçya’daki son durağımız Tonle Sap Gölü. Burada su üzerine kurulmuş köylerde/evlerde yaşayan insanların hayatları düşündürücü. Tekneyle geçerken üzerimize bir damlasının gelmesinden korktuğumuz kirli göl suyunda insanlar yüzüyor, bir şeyler avlıyor ve tabii ki o suyun üzerinde yaşıyorlar. Göle kurulmuş köyde okul, kilise ve marketleri var. Çocuklar okullarına sandallarıyla kendi servislerini yapıyorlar, kadınlar marketin önünde toplanmış sigaralarını içip sohbet ediyorlar. 

Yıllar önce çok acılar yaşamış, halen daha yoksullukla boğuşan bu güzel ülkenin, güler yüzlü, sıcakkanlı insanları benim için her zaman çok özel olacak. Kim bilir belki bir gün yine Kamboçya'lı çocuklarımı ziyarete giderim :)
Kamboçya’dan Tayland’a otobüsle geçerken sınırda pasaport işlemleri için beklerken gördüklerimiz, kendinizi bir belgeselin içinde hissettiriyor. Otobüsümüzün yanı başında kardeşini yıkayan bu kızı gülümseyerek izledik.
Yazımın kapanışını tabii ki Kamboçya ile yapacağım. Kamboçya’ya gidip orada yalınayak gezen çocukların gözlerinin içine bakın. Hayatta neleri dert ettiğinizi, neden artık daha sinirli olduğunuzu, zaman denen zalimin neden peşinizden koştuğunu tekrar düşünün. Hayat burada bizim ülkemizde olduğundan çok daha farklı akıyor. Dünyanın en yoksul ülkelerinden birinde, bizim bir günde harcadığımız parayla bir ay boyunca geçinmek zorunda olan ama yüzlerinde sanki hayatta her istediklerini elde etmiş gibi mutluluğu ve huzuru gördüğünüz güzel insanlar. Acılarından doğan yaşama sevinçleri ile Kamboçya’lılar, umarım size de hayatın karmaşası içinde unuttuğunuz tüm güzel duyguları tekrar yaşamanız için bir ışık olur.

Bundan tam 2 yıl önce, tam da bugünlerde Vietnam’da gezdiğim sokakları düşünerek bu yazıyı yazmak, benim için ayrı bir keyif.

Kaynak: Senem Beyter KÜÇÜKSAVAŞ - Leyleğin Güncesi